Fulya OMAÇ / Sakız Adası – YUNANİSTAN
Orta Çağ’a ait birbirinden ilginç kostümler, rengarenk peruklar ve maskeler ile Tanrı Jüpiter ve Barbie maketleriyle Dev Kukla Balonların renk kattığı kortejiyle farklı görüntülere sahne olan tarihi geleneğin modern çizgilerle canlandırıldığı Yunanistan’ın Sakız Adası’ndaki karnavalda İzmirli organizasyon firması bir ilki yaşattı..
MOSTRA KARNAVALI’NDA FANTASTİK KORTEJ
Yunanistan’ın Sakız Adası’nda (Chios) kökleri Orta Çağ’a kadar uzanan ve renkli görüntülere sahne olan Apokries Şenlikleri kapsamındaki Mostra Karnavalı’nda eğlence zirve yaptı. Avrupa’daki benzerlerini aratmayan karnavalın kortejindeki çeşitli hicivlerle verilen mesajlar etkinliği izlemeye gelenleri hem düşündürüp hem de gülümsetirken, bu yıl ilk kez bir Türk organizasyon firması da kortejde yer aldı. 15.-16. yüzyıldan bu yana her yıl yerel katılımcılarla düzenlenen etkinlik, Türk organizasyon firmasının katılımıyla uluslararası boyut kazanırken, İzmir Organizasyon Firması olan Anatolia Organizasyon 4 metrelik dev kukla kortejiyle karnavalın yıldızı oldu.
Tarihi geleneğin canlandırıldığı karnavalı izlemek üzere Çeşme’den Sakız Adası’na geçen yaklaşık bin 250 Türk Cuma günü başlayan ve Pazartesi günü sona eren bayram havasında gerçekleştirilen etkinliklerde Yunanlılarla birlikte doyasıya eğlenerek keyifli zamanlar geçirdi. Mostras geleneğini sürdüren karnaval etkinlikleri, müzik, dans, maskeli balolar, renkli kortej geçidi ve eğlence dolu bir karnaval çılgınlığıyla sona erdi.
TÜRKLER VE YUNANLILAR DOSTLUKLARINI PEKİŞTİRDİ
Bu yıl 5 Mayıs’ta Paskalya yortusuyla sona erecek Ortodoks inancı ‘Et Perhizi’ döneminin başlangıcı olan Apokries etkinlikleri 15 Mart Cuma akşamı Thymiana Köyü’nde başladı. Yunan mitolojisinde bağcılık, şarap, haz, cümbüş ve coşkunluk tanrısı olan Dionysos’a atfen şaka, şarap ve eğlencenin ön planda olduğu, birbirinden ilginç adetlerin canlandırıldığı kutlamalarda Sakız halkı ile etkinliği izlemek üzere adaya geçen Türk turistler, takip eden 3 gün boyunca Mesta, Pirgi, Nehori, Agios Georgios Sikusi, Olimpi, Elata, Lithi, Kardamila ve Volissos köylerinde düzenlenen farklı etkinliklerde beraber dans edip eğlenerek, dostluklarını pekiştirdiler. Etkinliklerin doruk noktası ise Pazar günü yine Thymiana Köyü’nde gerçekleştirilen Mostra Karnavalı kortejiyle yaşandı. Günümüzden yaklaşık 2 bin 500 yıl öncesine dayanan ve modern karnavalların temeli sayılan Dionisos Şenlikleri’nin devamı niteliğindeki Cuma günü başlayan Apokries eğlenceleri, Temiz Pazartesi’ etkinlikleriyle Hristiyan aleminde İsa Peygamber’in 40 gün işkence gördükten sonra çarmıha gerilmesi ve ardından ruhunun göğe yükselerek dirilmesini sembolize eden Paskalya dönemine kadar 40 gün et yememe perhizinin başlamasıyla Pazartesi günü sona erdi.
THYMİANA’DA MOSTRA KARNAVALI
Apokries eğlencelerinin en renklisi olan ve adanın yerel televizyonları tarafından da canlı olarak verilen ve bu yıl ‘İşlenmiş Taşların Thymianalı Ustaları’ temasıyla düzenlenen Mostra Karnavalı, adanın güney kısmında ve kent merkezine yaklaşık 7 km mesafedeki Thymiana Köyü’nde gerçekleştirildi. Tarihi asırlar öncesine dayanan karnaval Thymiana köy halkının korsanlara karşı kazandığı zaferin temsili olarak o günlerden bu güne her sene düzenleniyor. Avrupa’daki benzerlerini aratmayan kortejde, araçların ve araçlarla çekilen römorkların üstünde yer alan dev maket heykellerle sosyal, ekonomik, politik, kültürel ve ekolojik temalar içeren güncel ve siyasi mesajların verildiği çeşitli hicivler yapıldı. Thymiana köy halkının gönüllülerinden oluşan kişilerin tasarladığı ve kendi imkanlarıyla diktiği rengarenk kostümler kortej geçit törenine katılan göstericilerin üstlerini süsledi. Karnavalın kortejindeki renkli kostümler arasında aşk tanrısı Eros, rahip-rahibe, korsan, cadı, hemşire-doktor, palyaço, Viking, Karayip korsanları, öğrenci, pamuk prenses, Arap şeyhi tiplemeleri vardı. Köydeki tüm okullar da sınıf sınıf tasarladıkları kostümlerle törene renk kattılar. Sakız Belediyesi ile köylerin kültür ve sanat dernekleri işbirliğiyle düzenlenen etkinliğe adanın Milletvekilleri ve Bölge Meclis Üyeleri’nin yanı sıra Sakız Adası Belediye Başkanı, Sakız protokolü, STK’lar, yerli ve yabancı turistler ile binlerce ada halkı katıldı.
ORTA ÇAĞ’A AİT KOSTÜMLER VE İLGİNÇ MASKELER SOKAKLARI RENKLENDİRDİ
Bu yıl ilk kez bir Türk organizasyon firması da kortej geçit töreninde yer aldı. Kortejin ardından özel kıyafetli palikaryaların kılıç oyunlarıyla ada halkı ile korsanların mücadelesinin canlandırıldığı Talimi dansı, Tumbia ve payavla müzik aletleriyle çalınan müzik eşliğinde de Detos dans gösterisi yapıldı. Sokaklara kurulan mangallarda hazırlanan yemekler ve içecekler konuklara ikram edildi. Festivale katılan Dj sanatçılarıyla saatlerce eğlenen yerli ve yabancı herkes Mostra’nın ruhunu geçmişten günümüze hissetti. Tarihi geleneğin modern çizgilerle canlandırıldığı karnavalı izlemeye gelenler Orta Çağ’a ait kıyafetler ve kostümler giyen çeşitli ilginç maskeler takan ada halkının renklendirdiği Thymiana Köyü’nün sokaklarında keyifli bir gün geçirdiler.
SINIRLARI AŞAN BİR KORTEJ! DEV KUKLA KORTEJİ YUNANİSTAN’DA!
Kökleri korsanların adalarının kıyılarını yağmaladığı ve ada sakinlerinin mahsullerini ele geçirdiği Orta Çağ'a dayanan karnaval bu yıl her zamankinden farklı görüntülere sahne oldu. Bugüne dek yerel katılımcılarla gösteriler gerçekleştiren Sakız Adası, bu yıl İzmir’in bir organizasyon firmasıyla anlaşarak korteji ve festivali daha da renklendirdi. İlk kez Türkiye’den karnaval kortejine katılan firma olan İzmir Anatolia Organizasyon’un sahibi İsmail Gündüz yaptığı özel açıklamada, Mostra Karnavalı’nda yer almak için Sakız Adası Turizm Müdürlüğü, Sakız Belediyesi ve Thymiana Kültür Sorumluları ile aylar süren toplantılar yaptıklarını ve nihayet gerçekleştirdikleri toplantı ve planlamalar sonucunda bir Türk organizasyon firması olarak karnaval kortejine katılım sağladıklarını söyledi.
GÜNDÜZ: BİR İLKİ YAŞAMAK VE YAŞATMAK ÇOK ONUR VERİCİYDİ
İzmir Anatolia Organizasyon’un sahibi İsmail Gündüz, tarihi ortaçağa kadar uzanan ve gerçek yaşanmışlıkların canlandırıldığı karnavalda ilk kez bir Türk firması olarak yer almaktan dolayı mutluluk ve onur duyduğunu belirterek, “Mostra sokaklarında gerçekleştirilen festivalde kurulan ses sistemlerinden bol bol Türkçe ve Yunanca “Türkiye - İzmir - Anatolia Organizasyon Dev Kukla Korteji Hoş Geldiniz” ve “aramızda Türk misafirlerimiz de var”, “iyi eğlenceler” anonsları yapıldı. Yerel halk sevgilerini alkışlarla gösterdi. Bunlar bizler için unutulmaz güzellikte anılar oldu. 4 Metrelik rengarenk Dev Kukla Korteji’yle gösteriye katılan performans sanatçılarımızı gören küçük büyük herkes hem eğlendi hem de bu anı ölümsüzleştirmek için fotoğraf yarışına girdi. Ayrıca adaya gelen Türk misafirler de biz Türk ekibini görünce ve anonslarını duyunca ekibimizle gurur duyarak bol bol hatıra fotoğrafı çektirdi. Bir ilki yaşamak ve yaşatmak çok onur vericiydi. Katılımımıza destek veren yetkililere çok teşekkür ediyoruz. Adadan birbirinden güzel anılarla ve adalılarla tekrar buluşmak üzere ayrılıyoruz.”
ADA HALKI KORSANLARA PUSU KURDU
Thymiana Kültür ve Sanat Derneği eski Başkanı Kiriakos Frezoulis yaptığı özel açıklamada tarihi ortaçağa kadar uzanan Mostra Karnavalı’nın tarihçesi ve bu sene gerçekleştirdikleri etkinlikle ilgili şu bilgileri verdi:
“Tarihi gelenek, Orta Çağ'da 15. ve 16. yüzyıllarda, korsanların Ege adalarını ve sakız, portakal, mandalina bakımından zengin olan Sakız Adası'nı yağmalamasıyla meydana gelen bir olaydan geliyor. Korsanlar çok tehlikeliydiler. Köy sakinleri korsan saldırılarından çok korkuyor, evlerine saklanıyorlardı. Cuma, Cadılar Bayramı gününde Thymiana sakinleri ziyafet çekip eğlenirken, gözcülerden korsanların çalmak, öldürmek, tecavüz etmek için geldiklerini öğrendiler. Thymianous halkı ayağa kalkıp kendilerini duvarlara kapamak yerine korsanlarla savaşmaya karar verdi. Erkekler ve kadınlar çoğunlukla iş aletleri, birkaç gizli kılıç ve silah olarak kullanabilecekleri her şeyi kapıp dar bir geçide pusu kurdular. Şiddetli geçen çatışmanın ardından korsanları yenerek savaşı kazandılar. Köye kutlama yaparak geri dönerken, "Burda, burada, burada" diye bağırıp, zeytin dalı tutarak zaferlerini kutladılar.”
BÜYÜK ZAFER KUTLANIYOR
“Zaferin sevinciyle sarhoş olan köylüler, esirleri köy meydanına taşıyarak "sergiledi" ve ziyafetlerini Pazar gününe kadar üç gün boyunca sürdürdü. Korsanlar o zamandan beri bir daha köyümüze ve adamıza gelmediler. Atalarımız bu olayı her yıl kutlarlardı. Biz gençler de bu geleneği devam ettiriyoruz. Bu büyük zaferi kutlamak için her sene festival ayının son Pazar günü korsanlar gibi giyiniyor ‘talimi’ adı verilen kılıç oyunlarıyla köyümüzün sokaklarında eşsiz bir müzik eşliğinde dans ederek savaşı yeniden canlandırıyoruz.
Dansçılar iki gruba ayrılır Thymianoussoslular ve korsanlar. Çiftler halinde dans edilir, "Bre-Bre-Bebek-Bebek" diye bağırarak büyük kılıçlar sallanır. Sonunda hep birlikte, birbirlerinin omuzlarından tutarak "Deto" dansı yapılır. ‘Mostra’ demek, ‘takdim etmek’ demektir.1962 yılında hayatımızı hicveden modern temalarla Karnaval eklendi.”
TANRI JÜPİTER İLE BARBİE DE KORTEDEYDİ
“Keyifle izlediğiniz gösterilerin hazırlıklarına gönüllü insanlarla beraber iki ay önceden başladık. Karnaval bu sene ‘İşlenmiş Taşların Thymianalı Ustaları’ temasıyla gerçekleştirildi. Kortej geçidindeki ilk araç bunu simgeliyor. Köyümüz kahverengi ve kızıl taşlarıyla ünlüdür. Adını da dağlarda bulunan bu güzel taşlardan almıştır. Karnavalın teması sakinlerinin Sakız Adası ovasını, konaklarını, kiliselerini çok güzel bir şekilde bu taşlarla inşa ettikleri kasabadan almıştır. Daha birçok yerde Mostras geleneğini başlatanlar onlardı ve 2023 yılında bu gelenek Yunanistan Kültür Mirası indeksine girdi. Kortej geçidindeki ikinci araba ise süper marketteki hassasiyeti, kendilerine sunulan tekliflere yetişebilmek için koşan ve sonunda boş sepetle kalan ev hanımını hicvediyordu. Üçüncüsü enerjiyi hicvediyordu, şirketlerde el konulan elektriğin daha pahalı hale gelmesi ve bunun sonucunda Yunanlıların ödeme yapmakta zorlanması. Araba, elinde enerji veren bir yıldırım tutan, Yunan mitolojisindeki Tanrı Jüpiter'dir. Dördüncüsü ise genişlemeye başlayan ve bitmekte olan Sakız Adası havalimanını hicvediyordu. İnemeyen bir uçağı gösteriyoruz. Kortejde ayrıca Barbi'nin arabası ile birkaç farklı temalı araç vardı. Bu yıl Mostra'ya İzmir'den şişme kuklalar ve palyaçolarla Anadolu Organizasyonu’nun katılması muhteşemdi, fantastikti ve sonuçta bir Yunan adası partisiydi.”
PAPAZINDAN ŞEYTANINA, KIZILDERİLİSİNDEN PALYAÇOSUNA
Apokries etkinlikleri adaya özgü kızıl taşlarla yapılmış binalarıyla ünlü Thymiana Köyü’nde 15 Mart Cuma akşamı bir okulun bahçesinde gerçekleştirilen eğlenceyle başladı. Köyde yaşayan genci yaşlısı pek çok kişi papaz, rahibe, palyaço, gelin, şeytan, kızılderili, hizmetçi gibi birbirinden ilginç kostümler giyip, rengarenk peruk ve maskeler takarak, etkinliğe katıldı. Bazı erkeklerin seksi kadın kostümüyle katıldığı etkinlikte, barbeküde pişen etlerden yenilip, şarap ve uzo içildi. Gece boyunca süren etkinlikte canlı müzik eşliğinde kendinden geçen katılımcılar, bol bol dans edip, gönüllerince eğlendi.
ADANIN DÖRT BİR YANINDA ETKİNLİK DÜZENLENDİ
Yine Pazar günü öğle saatlerinde adanın kuzeyinde bulunan Kardamila Köyü’nde müzik aletleri ve maskeliler eşliğinde geleneksel ‘Düğün Adeti’, Volissos Kültür Derneği tarafından Volissos Köyünde ‘Çifte Adeti’ canlandırıldı. Köyün gençleri köy meydanında bir Volissos dansı olan ‘Diplos’ yani Çifte’nin ritminde şarkı söyleyip, dans ederken, davetlilere yerel ürünler ikram edildi. Nehori’de Apokries eğlenceleri geleneksel düğün, dans ve müzik gösterileriyle yaşatıldı. Agios Georgios Sikusis Köyü’nde ‘Cenaze Temsili’ yapıldı. Bu etkinlikte köy sakinleri vefat edeni son yolculuğuna uğurlarken, etraftaki insanlara meze ve şarap ikram edilip, şakalar yapıldı. Nenita ve Pispilunda’da geleneksel karnaval eğlenceleri yapıldı. Pyrgi’de pazar ve pazartesi günleri ‘Karkaluses Dansı’ sunuldu.
TEMİZ PAZARTESİ’DE KADI AĞA ADETİ
Mesta, Olimpi, Pitios, Elata ve Lithi’de Osmanlı döneminden kalma Kadı Ağa’ adeti canlandırıldı. Kadı Ağa 1830’lardan bu yana her yıl Temiz Pazartesi gününde suçluları ve suçsuzları komik bir şekilde yargılıyor. Köylerden geçmekte olan kişiler yargılanıyor ve suçlarına uygun bir şekilde para cezası ödüyorlar. Bu cezalar köyün kültür derneğine yatırılıyor. Sakız Adası Belediyesi'nin desteğiyle Thymian Eğitim ve Kültür Kulübü tarafından düzenlenen etkinlikler Kalamoti’de gerçekleşen Temiz Pazartesi karnaval kutlamasıyla Apokries eğlenceleri sona erdi.
Foto 1- İzmir Anatolia Organizasyon sahibi İsmail Gündüz
Foto 2-3: İzmir Organizasyon Firması olan Anatolia Organizasyon 4 metrelik dev kukla kortejiyle karnavalın yıldızı oldu
Foto 4: Thymiana Kültür ve Sanat Derneği eski Başkanı Kiriakos Frezoulis karnavalda korsanlarla savaşta ada halkı adına mücadele veriyor
Foto 5: Mostra karnaval kortejinde Tanrı Jüpiter ve Barbie maketleri büyük ilgi gördü
Foto 6-8: Karnavalda ilginç kostümler boy gösterdi